Van blaaskristallen tot blaasstenen....

Men spreekt van blaasgruis of kristallen wanneer er microscopisch kleine kristallen aanwezig zijn in de urine. Blaasgruis blijft vaak onopgemerkt. Als er wel klachten worden waargenomen dan zijn deze gelijkaardig aan de klachten bij een blaasontsteking: vaker kleine plasjes doen, pijn bij het plassen en eventueel bloed bij de urine. 

Het is belangrijk het onderscheid te maken tussen blaasgruis en andere oorzaken van blaasproblemen. Dit is één van de redenen waarom je dierenarts altijd zal vragen om een urinestaal binnen te brengen. Als de aanwezigheid van blaaskristallen niet of verkeerd behandeld wordt kan dit leiden tot het ontstaan van ‘plugs’ of blaasstenen en deze kunnen in het slechtste geval aanleiding geven tot een levensbedreigende urinewegobstructie.

Hoe ontstaan blaaskristallen?

Hoe kristallen ontstaan is afhankelijk van het type kristal en van de diersoort. Struviet en calciumoxalaat zijn de meest voorkomende soorten, deze zullen we meer in detail bespreken. Voor alle type kristallen geldt dat sterk geconcentreerde urine de vorming van kristallen bevordert. Dieren die weinig drinken maken dus meer kans op het ontstaan van kristallen en stenen. Bovendien wordt de vorming sterk beïnvloed door de zuurtegraad van de urine, die op zijn beurt dan weer beïnvloed wordt door de voeding (dieet).

Struvietkristallen ontstaan bij honden voornamelijk in de aanwezigheid van een bacteriële blaasontsteking. Bacteriën zorgen voor het verhogen van de zuurtegraad van de urine wat de vorming van struviet bevordert. Om deze reden hebben teefjes hier meer last van dan reuen. Katten hebben minder vaak bacteriële urineweginfecties, de oorzaak van het ontstaan van struvietkristallen kunnen we eerder toeschrijven aan een ‘individuele gevoeligheid’ in combinatie met de invloed van dieet en drankopname.

Calciumoxalaat vormt zich in zure urine omdat zure urine de uitscheiding van calcium bevordert. Het komt veel vaker voor bij oudere mannelijke dieren. Bij honden is er een duidelijke genetische basis. Bepaalde rassen zoals Lhasa Apso, Mini Schnauzer, Shih Tzu, Yorkshire Terriër, Mini Poodle en Bichon frisé zijn veel gevoeliger voor het ontwikkelen van calciumoxalaatkristallen en -stenen.  

Andere factoren die het ontstaan van calciumoxalaatkristallen bevorderen zijn: 

• Het geven van een dieet hoog in dierlijk eiwit.
• Het geven van een dieet arm in fosfor, calcium of kalium.
• Het geven van een dieet dat zeer rijk is in calcium of natrium.
• Het geven van supplementen zoals vitamine D of C.
• Aandoeningen die de hoeveelheid calcium in het bloed doen toenemen zoals de ziekte van Cushing of bepaalde tumoren.
• Het geven van medicamenten zoals Prednison of Furosemide.
• Het geven van droogvoeding.

Cystine- en ammoniumuraatkristallen zijn veel zeldzamer. Het ontstaan van cystine kristallen is te wijten aan een genetisch defect dat onder andere voorkomt bij Newfoundlanders en de Engelse Bulldog. Ze komen in 98% van de gevallen voor bij mannelijke honden. Het ontstaan van ammoniumuraatkristallen heeft eveneens een genetische basis (komt voornamelijk voor bij de Dalmatiër), een andere mogelijk oorzaak is de aanwezigheid van een leverprobleem (een portosystemische shunt). 

Wanneer kristallen gaan samenklonteren dan kan er een steen (uroliet) ontstaan. Een steen bestaat zeker niet altijd uit 1 type kristal. Het eerste type kristal vormt meestal wel de kern van de steen, maar eenmaal een kern gevormd is zetten andere kristallen zich heel gemakkelijk vast aan deze kern en aldus kan er een steen ontstaan die uit een mix van kristaltypes bestaat.

Symptomen blaaskristallen en blaastenen

Blaaskristallen (kristallurie) en blaasstenen gaan lang niet altijd gepaard met symptomen. Pas wanneer ze aanleiding geven tot ontsteking in de blaas zal je dezelfde symptomen opmerken als deze van een blaasontsteking namelijk:

• Moeilijk of pijnlijk urineren (dysurie).
• Vaker urineren (pollakisurie).
• Persen tijdens het urineren (strangurie).
• Bloed bij de urine (hematurie).
• Onzindelijkheid (periurie).

Bij mannelijke dieren staat er het bijkomend risico dat een blaassteen komt vast te zitten in de plasbuis en dus zorgt voor een urinewegobstructie. Dit is een levensbedreigende situatie die onmiddellijke actie vereist. 

De diagnose: een urinestaal is niet altijd sluitend

Kristallurie wordt vastgesteld aan de hand van een microscopisch onderzoek van de urine. Het is altijd belangrijk het urineonderzoek in zijn geheel te interpreteren eventuele onderliggende oorzaken of gevolgen op te sporen. Indien er een bijkomende urineweginfectie aanwezig is dient deze natuurlijk eveneens behandeld te worden. Is de concentratie van de urine te laag of maakt het dier een zieke indruk dan wordt eveneens een bloedonderzoek aangeraden. 

Hieronder zie je struvietkristallen (de zogenaamde ‘doodskistjes’) aangetroffen tijdens het microscopisch onderzoek van een urinestaal.

De afwezigheid van kristallen in de urine betekent niet dat je dier geen blaasstenen kan hebben. Bij twijfel dient er altijd een echografie te gebeuren. Een röntgenfoto kan eveneens helpen in de diagnose, maar cystine en uraat stenen kunnen hierbij gemakkelijk gemist worden.

Kan het probleem met voeding opgelost worden?

Blaaskristallen zonder verdere klachten en zonder de vorming van stenen vereisen niet altijd behandeling. Indien je dierenarts beslist dat er wel actie vereist is, dan is de rode draad in de preventie en behandeling het verdunnen van de urine. Dit kan door gebruik te maken van natvoeding, eventueel de brokken te weken in water en gebruik te maken van een aangepaste voeding. Men streeft naar een concentratie lager dan 1020. Welke voeding gegeven wordt is afhankelijk van het type kristal en afhankelijk van de behoefte van het dier. 

Voedingsadvies voor katten met blaasproblemen (incl. kristallen en stenen)

Hill's Prescription Diet S/D Urinary Care en Specific Struvite Dissolution FSW werden special ontwikkeld voor katten met acute klachten ten gevolge van struvietkristallen. Deze voeding wordt tijdelijk gegeven. Wanneer de problemen voorbij zijn dient overgeschakeld te worden naar een variant geschikt voor langdurig gebruik (Hill's Prescription Diet C/D Multicare, Trovet Urinary Struviet ASD en Sanimed Anti-Struvite).

Voedingen zoals Royal Canin Urinary S/O, Specific Crystal Management FCD werken zowel tegen de vorming van calciumoxalaatkristallen als struvietkristallen. Ze zijn ook uitermate geschikt voor katten die geregeld last hebben van blaasontstekingen. Beide voedingen hebben eveneens een ‘light’ variant (Royal Canin Urinary S/O Moderate Calorie, Specific Crystal Management Light FCD-L). 

Hill's Prescription Diet C/D Urinary Care Stress en Trovet Urinary Calm UCD zijn ideaal voor katten die geregeld last hebben van urinewegproblemen  (FLUTD) en blaaskristallen waarbij stress mogelijk een rol speelt. Indien je kat overgewicht heeft kies je best voor een variant met een lage energie inhoud zoals Hill's Prescription Diet C/D Urinary Stress + Metabolic.

Specific Kidney Support FKD, Trovet Renal & Oxalate RID, Sanimed Renal/Liver/Stones zijn dan weer geschikt voor katten met oxalaatkristallen, maar ook voor katten met aanleg voor vorming van cystine- en uraatstenen en nierfalen. 

Voedingsadvies voor honden met blaasproblemen (incl. kristallen en stenen)

De Royal Canin Urinary S/O werkt zowel tegen de vorming van calciumoxalaatkristallen als struvietkristallen. Deze voeding is ook uitermate geschikt voor honden die geregeld last hebben van blaasontstekingen. De voeding is eveneens ook verkrijgbaar in een ‘light’ variant de Royal Canin Urinary S/O Moderate Calorie.

Hill's Prescription Diet C/D Urinary Care, Trovet Urinary Struviet ASD, Sanimed Anti-Struvite en Specific Struvite Management CCD zijn voedingen die enkel werken tegen de vorming van struvietkristallen. 

Specific Heart & Kidney Support CKD, Trovet Renal & Oxalate RID, Sanimed Renal/Liver/Stones en Hill's Prescription Diet U/D Urinary Care zijn dan weer geschikt voor honden met oxalaatkristallen, maar ook voor dieren met aanleg voor vorming van cystine- en uraatstenen en nierfalen. 

Hoe zit het met het oplossen van blaasstenen?

Terwijl kristallen opgelost kunnen worden met voeding is dit voor stenen niet altijd het geval. Blaasstenen kunnen enkel opgelost worden indien ze van het struviettype zijn. Men moet er wel bij stilstaan dat dit weken tot maanden kan duren en dat er ondertussen een kans bestaat op obstructie (voornamelijk bij mannelijke dieren). Ook weet men lang niet altijd met zekerheid of de steen uit struviet bestaat en dus is het afwachten of de therapie zal aanslaan. Struvietstenen kunnen oplossen met behulp van een aangepaste voeding (zie hierboven). Hierbij streeft men naar een ph lager dan 6.5 en een urine concentratie lager dan 1020.

Bij honden zijn struvietstenen bijna altijd het gevolg van een urineweginfectie. Het is daarom belangrijk dat er een gepaste antibiotica therapie (op basis van cultuur en antibiogram) wordt ingesteld. Omdat tijdens het oplossen van de steen voortdurende bacteriën vrijkomen wordt aangeraden de antibioticatherapie verder te zetten gedurende 2 tot 4 weken nadat de steen opgelost is. 

Andere type stenen dienen helaas altijd chirurgisch verwijderd te worden. Wanneer de stenen eenmaal verwijderd zijn is het zeer belangrijk de dieren strikt op een aangepaste voeding te houden. De geschikte voedingen zijn dezelfde als de voedingen die aangeraden worden Oxalaat, Cystine of Uraatkristallen op te lossen. Men streeft hierbij naar een urinaire ph tussen 6.5 en 7. 

Indien problemen blijven aanhouden ondanks aangepaste voeding dan kan je dierenarts genoodzaakt zijn Kaliumcitraat of Chloorthiazide in te zetten. Vitamine C en D supplementen dienen absoluut vermeden te worden bij deze dieren. Bovendien is het belangrijk dat honden met een aanleg voor de vorming van cystinestenen gecastreerd worden om de kans op herval te verkleinen.

In het zeldzame geval dat je dier de bovenstaande voedingen niet lust of niet verdraagt kan men, in geval van struvietkristallen, gebruik maken van een voedingssupplement zoals UroFelin (kat) Millpledge Uri-Balance, Trovet Anti-struvite UAS. Dit laatste is bovendien hypoallergeen.

De kristallen/stenen zijn opgelost, hoe nu verder?

Wanneer de stenen eenmaal opgelost zijn of chirurgisch verwijderd werden dan is het, zeker voor Calciumoxalaat-, Cystine- en Uraatstenen, zeer belangrijk om de 3 tot 6 maanden de urine te controleren. Zoals hierboven aangehaald zal de voeding levenslang strikt gegeven moeten worden. Het is niet de bedoeling dat dieren die een aangepaste voeding krijgen allerlei tussendoortjes krijgen. Dit kan de werking van de voeding sterk beïnvloeden. Indien je graag af en toe een beloning geeft kies dan voor geschikte koekjes zoals Specific Healthy Treat FT-H (kat) of  Specific Special Care Treats CT-SC (hond). Het niet strikt opvolgen van voedingsadvies zal vroeg of laat opnieuw problemen opleveren.

Urinewegproblemen bij katten zijn zeer complex en niet te herleiden naar één specifieke oorzaak. Het is belangrijk aandacht te hebben voor alle factoren die invloed hebben op de gezondheid van de blaas. Meer hierover kan je lezen in het blog ‘Lagere urinewegproblemen (FLUTD) bij katten’.

De informatie op deze website is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve doeleinden en mag niet worden opgevat als medisch advies of als vervanging van advies van een dierenarts.

Wij zijn wettelijk beperkt in het geven van gezondheidsclaims of medische indicaties over het gebruik van voedingssupplementen. Voor persoonlijk advies over het gebruik van onze producten, afgestemd op jouw specifieke situatie en behoeften, nodigen wij je uit om contact met ons op te nemen. Onze deskundigen staan klaar om je te helpen met vragen.