Hartwormziekte bij honden wordt veroorzaakt door de hartworm Dirofilaria immitis. De larfjes (microfilaria) van deze worm worden overgebracht via steekmuggen. Hartwormziekte komt bij ons niet voor, maar wel in Zuid- en Oost-Europa. Naast Dirofilaria bestaan er ook andere soorten hartwormen (zoals Dirofilaria repens) die niet gepaard gaan met klinische klachten. Hartwormziekte kan voorkomen bij katten, maar katten zijn geen goede gastheer voor hartwormen waardoor slechts zeer weinig larven uitgroeien tot adulte wormen. Om deze reden is het voorkomen van klinische hartwormziekte bij katten zeer zeldzaam en gaan we het in deze blog enkel hebben over hartwormziekte bij de hond. 

De levenscyclus van Hartworm (Dirofilaria immitis)

De levenscyclus van de hartworm vindt voor een deel plaats in de mug en voor een deel in de hond. In de mug ontwikkelt het larvale L1 stadium zich tot de infectieuze vorm (L3).

• Het ontwikkelen van de infectieuze L3 larven kan 2 tot 4 weken duren.
• De ontwikkeling kan enkel gebeuren als de temperatuur meer dan 14 graden Celsius bedraagt. 
• De grootte van de L3 bedraagt ongeveer 1mm.

In de hond ontwikkelen de L3 larven zich tot adulte wormen die op hun beurt weer microfilaria voortbrengen.

• L3 larven ontwikkelen zich tot juveniele adulte (L5) ter hoogte van de infectieplaats in ongeveer 60 dagen waarna ze doorheen het onderhuidse weefsel naar de bloedvaten gaan en migreren naar de longbloedvaten en het rechterhart.
• Na ongeveer 6 maanden zijn de wormen volwassen en kunnen ze microfilaria produceren. Om dit te doen moet er een mannelijke en vrouwelijke volwassen worm aanwezig zijn. Wanneer een mug nu een bloedmaaltijd neemt worden deze microfilaria opgenomen en is de cyclus rond.
• Volwassen wormen kunnen 5 tot 7 jaar overleven en kunnen 10-30 cm lang worden.

De symptomen van Hartwormziekte (Dirofilariose)

Hartwormen kunnen jarenlang aanwezig zijn zonder symptomen maar kunnen ook aanleiding geven tot acute sterfte. De ernst van de symptomen is afhankelijk van:

• De hoeveelheid wormen.
• Het immuunsysteem van de hond.
• De duur van de infectie.
• De aanwezigheid van dode wormen in de bloedvaten.

Symptomen die kunnen optreden zijn te wijten aan trauma veroorzaakt door de langdurige aanwezigheid van wormen in de longbloedvaten waardoor bloedvaten vernauwen en gaan verstoppen. Het hart moet hierdoor harder pompen om het bloed doorheen de vernauwde bloedvaten te krijgen waardoor uiteindelijk (congestief) hartfalen optreedt. Symptomen hiervan zijn:

• Hoesten en een bemoeilijkte ademhaling, voornamelijk duidelijke bij actieve honden.
• Vermoeidheid
• Leverproblemen (levercirrose).
• Vocht in de buikholte (ascites).
• Ophoesten van bloed (hemoptisis).

In een later stadium van de ziekte kunnen wormen zich gaan verplaatsen naar de rechter boezem en wat aanleiding kan geven tot acute collaps en sterfte.

De diagnose van Hartwormziekte (Dirofilariose)

De diagnose van hartwormziekte wordt gesteld door een combinatie van 2 bloedtesten:

• Een antigen test: deze test spoort enkel antigenen op van adulte (ouder dan 5 maanden) vrouwelijke wormen. De test kan in bepaalde gevallen negatief zijn zoals in een vroeg stadium van de infectie, indien er enkel mannelijke wormen aanwezig zijn of door de aanwezigheid van antistoffen die de herkenning van antigenen beïnvloeden.
• Een test die de microfilaria opspoort: ook deze test kan vals negatief zijn omdat niet alle honden microfilaria in hun bloed hebben. Microfilaria kunnen pas ten vroegste 6 maanden na de infectie aanwezig zijn.

Om een idee te krijgen van de ernst en gevolgen van de infectie en om de risico’s van de behandeling in te schatten dient eveneens een algemeen bloedonderzoek, hartecho en röntgenfoto van de borstkas gemaakt te worden.

Hoe behandel je Hartwormziekte (Dirofilariose)

De behandeling van hartwormziekte neemt meerdere maanden in beslag en bestaat uit een combinatie van:

• De maandelijkse toediening van een middel dat de microfilaria doodt. Dit zijn dezelfde middelen als gebruikt voor de preventie van hartwormen (zie preventie).
• Een antibioticakuur met Doxycycline. Hartwormen dragen de bacterie Wolbachia bij zich. Deze bacterie is noodzakelijk voor de normale ontwikkeling en voortplanting van de worm. Wanneer de wormen sterven komen de bacteriën vrij, wat bijdraagt aan de ontstekingsreactie en dus de symptomen van hartwormziekte. Om deze reden zal, alvorens de hartwormen af te doden, het antibioticum Doxycycline opgestart worden.
• Injecties (Melarsomine) die de adulte wormen doden.
• Corticosteroïden
• Rust tot 2 maanden na de laatste Melarsomine injectie.

Deze behandeling wordt uitgevoerd volgens een strikt schema om de kans op complicaties zoveel mogelijk te voorkomen. Een veel voorkomende complicatie tijdens de behandeling van hartwormziekte is het ontstaan van een longembolie ten gevolge van het afsterven van de adulte wormen. Des te zwaarder de infectie en de longaantasting des te meer kans op het ontstaan van deze complicatie. 

Opvolging

Na 4 maanden wordt er opnieuw gescreend op microfilaria en na 9 maanden worden best de beide testen herhaald. Indien deze nog steeds positief zijn zal de behandeling herhaald moeten worden.

Het voorkomen van hartwormen

Na het lezen van deze blog wordt snel duidelijk dat je hartwormen absoluut wilt voorkomen. Indien je beslist je hond mee te nemen naar een land waar hartworm voorkomt vergeet dan niet de nodige preventieve maatregelen te nemen zoals:

• Het aanbrengen van een muggen repellent. Deze middelen weren eveneens zandvliegen en zijn werkzaam tegen teken. Hiervoor heb je de keuzen tussen een spot-on zoals bv. Vectra 3D, Advantix of een halsband zoals bv. Prevendog, Scalibor of Seresto.
• EN het toedienen van een ontwormingsmiddel dat de microfilaria doodt zodat ze geen kans krijgen uit te groeien tot adulte wormen. Middelen die Milbemycine (zoals bv. Alpramil, Milbactor, Milbemax, Milpro en Milprazon) bevatten zijn hier geschikt voor. Indien je langduriger in het buitenland verblijft met je hond is het belangrijk dit ontwormingsmiddel maandelijks toe te dienen.

De informatie op deze website is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve doeleinden en mag niet worden opgevat als medisch advies of als vervanging van advies van een dierenarts.

Wij zijn wettelijk beperkt in het geven van gezondheidsclaims of medische indicaties over het gebruik van voedingssupplementen. Voor persoonlijk advies over het gebruik van onze producten, afgestemd op jouw specifieke situatie en behoeften, nodigen wij je uit om contact met ons op te nemen. Onze deskundigen staan klaar om je te helpen met vragen.