Keratoconjunctivitis Sicca KCS betekent letterlijk een ontsteking van het hoornvlies (keratitis) en het bindvlies (conjunctivitis) ten gevolge van uitdroging. De uitdroging ontstaat doordat er te weinig traanvocht geproduceerd wordt door de traanklieren of doordat de kwaliteit van de traanfilm onvoldoende is.

Het komt vaak voor bij honden van middelbare tot oudere leeftijd, maar veel minder vaak bij katten. De aandoening is goed te behandelen maar vraagt de nodige aandacht, en dat levenslang. 

Wat zijn tranen precies?

Tranen zijn niet zomaar water. De traanfilm is opgebouwd uit drie lagen met elk een eigen functie, geproduceerd door verschillende kliertjes. De drie lagen, van binnen naar buiten, zijn:

• De slijmerige (mucine) laag: zorgt dat de tranen zich aan het hoornvlies kunnen hechten. Deze laag wordt geproduceerd door cellen in het bindvlies. 
• De waterige laag: zorgt voor de voeding en het schoonhouden van het hoornvlies. De klieren bevinden zich in de oogkas en in het derde ooglid.
• De vettige (lipide) laag: voorkomt verdamping van de traanfilm. Deze wordt geproduceerd door de klieren van Meibom, die zich bevinden in de oogleden. 

Hoe ontstaat KCS?

De meest voorkomende vorm van KCS is deze waarbij er onvoldoende productie is van de waterige fractie van de traanfilm. In dit geval worden de traanklieren in de oogkas en het 3de ooglid aangetast. Mogelijke oorzaken zijn:

• Een auto-immuunaandoening waarbij de traanklier beschadigd geraakt. Dit is de meest voorkomende oorzaak. Deze aandoening komt vaker voor bij bepaalde rassen (zoals bv. De Cavalier King Charles Spaniël, Shih Tzu, Lhasa Apso en de Engelse Bulldog).
• Een infectie: het Distempervirus bij honden en het Herpesvirus bij katten.
• Hypothryoidie en de ziekte van Cushing bij honden.
• Het geven van bepaalde medicatie (het antibioticum Trimetoprim-Sulfa) of anesthesie.
• Een neurologische aandoening waarbij er uitval is van bepaalde zenuwen.
• Trauma aan het oog of de regio rondom het oog. 

Onvoldoende kwaliteit van de traanfilm wordt meestal veroorzaakt door chronische ontsteking van het bindvlies (conjunctivitis), de oogleden (blepharitis) of de klieren van Meibom.

Hoe kan je droge ogen herkennen?

In het beginstadium zal KCS zich voornamelijk uiten in rode, geïrriteerde ogen met overmatige dikke geelgroene uitvloei. Later kunnen er letsels van het hoornvlies ontstaan die kunnen ontwikkelen tot zweren (ulcers). Letsels van het hoornvlies zijn erg pijnlijk, dit uit zich in het dichtknijpen van de oogleden. In een later stadium ontstaat er littekenweefsel op het hoornvlies wat herkend kan worden aan zwart verkleuring (pigmentatie). Door de zwartverkleuring zal het zicht aanzienlijk slechter worden.

Hoe weet ik of mijn dier droge ogen heeft?

Het aantonen van een verminderde traanproductie kan op een heel simpele manier, namelijk de Schirmer Tear Test (STT). Bij deze test gebruikt men een daarvoor ontwikkeld strookje papier dat men gedurende 1 minuut lang achter het onderste ooglid haakt waarna men de oogleden dichthoudt. Des te verder het strookje nat wordt, das te vochtiger de ogen zijn. Het resultaat kan als volgt geïnterpreteerd worden:

• >15 mm: normale traanproductie
• 11-15 mm: beginnende KCS
• <10 mm: KCS

Het aantonen van een afwijking in de kwaliteit van de traanfilm is veel moeilijker omdat de STT hierbij normaal is. Een chronische ontsteking van de oogleden kan een hint zijn. De dierenarts zal eveneens een fluoresceïne test doen om beschadigingen van het hoornvlies (ten gevolge van KCS) op te sporen. Hierbij wordt er een fluorescerende druppel (Fluorsan) in het oog aangebracht die vervolgens wordt uitgespoeld. Indien er een letsel van het hoornvlies aanwezig is dan zal dit letsel duidelijk geel kleuren wanneer men met een lampje in het oog schijnt. 

Hoe wordt KCS behandeld?

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en de ernst. Onderliggende oorzaken zoals hierboven besproken dienen uitgesloten te worden. Indien men het vermoeden heeft van een auto-immune KCS dan bestaat de behandeling uit:

• Zalf/druppels die de reactie ten opzichte van de traanklier afremt (Cyclosporine of Tacrolimus). Deze medicatie dient levenslang toegediend te worden.
• Meestal is tijdelijk een zalf of druppel met antibiotica en eventueel corticosteroïden nodig om de infectie onder controle te krijgen.
• Kunsttranen, zeker in de initiële fase van de therapie. Hoe vaak per dag kunsttranen nodig zijn zal bepaald worden door je dierenarts. Maar je kan nooit iets verkeerd doen met het gebruik van kunsttranen. Je hebt hierbij de keuze tussen een gel (zoals bv. Optixcare Eye Lube Plus) of druppels (zoals bv. Duodrops, Lacriforte Drops of Lacrisan).

• Droge ogen gaan vaak gepaard met hoornvliesbeschadiging, ook al is dit niet altijd even duidelijk. Je dier kan daarom veel baat hebben bij een zalf, gel of druppels die de heling van het hoornvlies bevorderen. Men kan hiervoor gebruik maken van een eenvoudige Vitamine A zalf (bv. Ophtosan Oogzalf, Palmisan Oogzalf of AA-Retinol 15 Oogzalf). Oogdruppels op basis van hyaluronzuur zijn in dit geval een betere keuze. Hyaluronzuur heeft het vermogen om veel vocht vast te houden, zorgt voor een stabiele traanfilm én bindt enorm goed aan het oogoppervlak waardoor minder vaak gedruppeld dient te worden. Viskyal en ReboCare Ocuvid zijn druppels op basis van hyaluronzuur, Twelve bevat bovendien vitamine B12 wat helpt in het herstel van beschadigde cellen.

• Clerapliq oogdruppels gaan nóg een stapje verder in het bevorderen van weefselherstel door de extracellulaire matrix van het hoornvlies na te bootsen. Extracellulaire matrix is de stof die tussen de cellen zit en enorm belangrijke functies heeft zoals het bieden van steun aan cellen en het bevorderen van celgroei en genezing. De druppels verzachten eveneens de pijn en dienen maar 2 tot 3 keer per week te worden toegediend. Kortom, deze druppels zijn de druppels die je in huis wilt hebben voor de behandeling van de meest hardnekkige hoornvliesbeschadigingen. 

Na een maand dient de STT herhaald te worden. Indien er een minimale of geen verbetering is opgetreden dan kan de frequentie van de druppels/zalf opgehoogd worden of kan men eventueel omschakelen van Cyclosporine naar Tacrolimus.

In het geval van een neurologische oorzaak maakt men gebruik van Pilocarpine Oogdruppels (UDA). Deze worden vreemd genoeg NIET in het oog gedruppeld maar wel in de mond. Dit stimuleert de zenuwbanen die de traanklieren innerveren. Neurologische oorzaken verdwijnen vaak met de tijd en mogelijks zal de behandeling dus in dit geval niet levenslang zijn. Ook bij deze vorm zijn kunsttranen noodzakelijk.

Natuurlijk is het belangrijk de ogen van je dier regelmatig schoon te maken. Dieren met KCS hebben vaak veel meer ingedroogde/slijmerige inhoud in hun ogen en wanneer dit niet tijdig wordt schoongemaakt kan dit tot herhaalde infecties leiden. Hoe je dit het best doet lees je in het blog ‘Alles wat je moet weten over de ogen van je dier’.

Kan KCS genezen?

Typische (auto-immune) KCS is niet te genezen. Indien je dier de behandeling goed laat gebeuren en de diagnose tijdig gesteld werd, dan is de prognose zeer goed. Bij laattijdige diagnose kan er reeds veel klierweefsel verloren zijn en kan er veel littekenweefsel aanwezig zijn. In dit geval is het mogelijk dat het zicht van het dier permanent aangetast is en dat er onvoldoende respons is op therapie.

Indien dit laatste het geval is of indien je dier geen behandeling toe laat dan is een operatie een optie. Hierbij wordt de uitgang van de speekselklier naar het oog verplaatst. Elke operatie komt met mogelijke complicaties en dus moet een operatie gezien worden als de laatste optie.